Việc xác định nguyên giá tài sản cố định là một bước quan trọng trong công tác kế toán và quản lý tài sản của doanh nghiệp. Nguyên giá không chỉ là cơ sở để tính khấu hao mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc lập báo cáo tài chính, phân tích chi phí và ra quyết định đầu tư. Vậy cách tính nguyên giá tài sản cố định như thế nào để đúng quy định và sát với thực tế phát sinh? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm rõ nguyên tắc tính toán và áp dụng một cách dễ dàng.
Nguyên giá tài sản cố định là gì?
Nguyên giá tài sản cố định là tổng giá trị ban đầu mà doanh nghiệp bỏ ra để đầu tư vào một tài sản cố định, bao gồm không chỉ giá mua mà còn các chi phí liên quan cần thiết để đưa tài sản đó vào sử dụng. Những chi phí này có thể bao gồm thuế nhập khẩu, phí vận chuyển, chi phí lắp đặt, và các khoản chi khác phát sinh trong quá trình chuẩn bị tài sản.
Nguyên giá tài sản cố định là gì?
Nguyên giá tài sản cố định được phân loại thành hai nhóm chính:
- Nguyên giá tài sản cố định hữu hình: là tổng hợp tất cả các chi phí mà doanh nghiệp phải chi để sở hữu và chuẩn bị đưa tài sản cố định hữu hình vào trạng thái hoạt động bình thường.
- Nguyên giá tài sản cố định vô hình: bao gồm mọi chi phí phát sinh nhằm tạo ra hoặc mua lại tài sản cố định vô hình và được tính đến thời điểm tài sản sẵn sàng để sử dụng.
Việc xác định đúng nguyên giá tài sản cố định là căn cứ quan trọng để tính toán hao mòn, quản lý tài sản hiệu quả và báo cáo tài chính chính xác.
Cách tính nguyên giá tài sản cố định
Theo quy định tại Điều 4 Thông tư 45/2013/TT-BTC, nguyên giá của từng loại tài sản cố định được tính theo các phương pháp khác nhau tùy vào hình thức hình thành tài sản, cụ thể như sau:
a. Đối với tài sản cố định hữu hình
Cách tính nguyên giá tài sản cố định hữu hình
- TSCĐ hữu hình mua sắm (bao gồm cả mua mới và mua lại)
Nguyên giá được xác định bằng tổng các khoản chi phí mà doanh nghiệp phải chi trả để sở hữu tài sản và đưa nó vào trạng thái sẵn sàng sử dụng. Công thức tính:
Nguyên giá TSCĐ = Giá mua thực tế + Thuế không được hoàn lại + Chi phí liên quan trực tiếp
Trong đó, chi phí liên quan trực tiếp gồm có:
- Chi phí vận chuyển
- Chi phí nâng cấp, sửa chữa ban đầu
- Lệ phí trước bạ
- Lãi vay phát sinh trong quá trình đầu tư mua sắm (nếu có)
- Các khoản chi phí khác phục vụ việc đưa tài sản vào hoạt động.
- TSCĐ hữu hình mua trả chậm hoặc trả góp
Nguyên giá tài sản vẫn được xác định tại thời điểm mua như trên, bao gồm tổng chi phí mua và các khoản chi phí liên quan cho đến khi tài sản sẵn sàng sử dụng.
- Nhà cửa, công trình kiến trúc gắn liền với quyền sử dụng đất
- Giá trị quyền sử dụng đất được tách riêng và tính là tài sản cố định vô hình.
- Nguyên giá của nhà cửa, công trình được xác định theo giá mua thực tế cộng các khoản thuế và chi phí liên quan.
- Trường hợp doanh nghiệp thực hiện sửa chữa, nâng cấp hoặc phá dỡ để xây mới, cần tách riêng giá trị quyền sử dụng đất và xác định nguyên giá của phần xây dựng mới theo quyết toán công trình đầu tư xây dựng.
- TSCĐ hữu hình mua theo hình thức trao đổi
Nguyên giá được tính dựa trên giá trị hợp lý của tài sản nhận được hoặc trao đổi, cộng với các khoản chi phí liên quan trực tiếp, gồm:
Nguyên giá TSCĐ = Giá trị hợp lý tài sản nhận hoặc trao đổi + Khoản phải trả – Khoản phải thu + Thuế + Chi phí liên quan trực tiếp
- Tài sản cố định hữu hình do tự xây dựng hoặc tự sản xuất
- Nguyên giá là giá trị quyết toán công trình hoặc giá thành thực tế sản xuất cộng các chi phí liên quan.
- Trừ đi chi phí lãng phí, lãi nội bộ, giá trị sản phẩm thu hồi.
Công thức tổng quát:
Nguyên giá TSCĐ = Giá thành thực tế + Chi phí lắp đặt, chạy thử + Các chi phí trực tiếp khác
- Tài sản cố định do đầu tư xây dựng cơ bản
Nguyên giá được xác định bằng giá quyết toán công trình cộng các chi phí khác như lệ phí trước bạ, chi phí liên quan trực tiếp. Nếu tài sản đã sử dụng nhưng chưa quyết toán, doanh nghiệp sẽ ghi nhận tạm tính và điều chỉnh sau.
- Tài sản cố định hữu hình được tài trợ, tặng, phát hiện thừa
Nguyên giá được xác định dựa trên giá trị do tổ chức định giá chuyên nghiệp hoặc Hội đồng giao nhận đánh giá.
- Tài sản cố định hữu hình được cấp hoặc điều chuyển
Nguyên giá bằng giá trị còn lại trên sổ sách tại đơn vị cấp hoặc theo kết quả định giá, cộng các chi phí liên quan đến việc đưa tài sản vào sử dụng.
- Tài sản cố định nhận góp vốn hoặc nhận lại vốn góp
Nguyên giá dựa trên giá trị mà các bên góp vốn thỏa thuận hoặc được tổ chức chuyên nghiệp định giá, có sự đồng thuận của các thành viên.
b. Đối với tài sản cố định vô hình
Cách tính nguyên giá tài sản cố định vô hình
- TSCĐ vô hình mua sắm trong công ty cổ phần
Nguyên giá của tài sản cố định vô hình được xác định bằng tổng giá mua thực tế phải trả, cộng với các khoản thuế và các chi phí liên quan trực tiếp đến việc mua tài sản đó.
Trường hợp tài sản cố định vô hình được mua theo hình thức trả chậm hoặc trả góp, nguyên giá được tính dựa trên giá mua theo phương thức thanh toán ngay tại thời điểm mua (không bao gồm lãi suất trả chậm).
- TSCĐ vô hình mua theo hình thức trao đổi
- Nếu tài sản vô hình được mua bằng cách trao đổi với một tài sản vô hình không tương tự hoặc tài sản khác, nguyên giá được tính bằng giá trị hợp lý của tài sản nhận được hoặc tài sản trao đổi, cộng các khoản thuế và chi phí liên quan trực tiếp.
- Nếu trao đổi với tài sản vô hình tương tự hoặc tài sản có thể tạo thành từ việc bán để lấy tài sản tương tự, nguyên giá được xác định bằng giá trị còn lại của tài sản vô hình trao đổi.
- TSCĐ vô hình được cấp, biếu, tặng hoặc điều chuyển
- Trong trường hợp tài sản được cấp, biếu tặng, nguyên giá sẽ bằng giá trị hợp lý ban đầu cộng với các chi phí phát sinh liên quan trực tiếp.
- Đối với tài sản được điều chuyển từ doanh nghiệp khác, nguyên giá bằng nguyên giá ghi nhận trên sổ sách kế toán của doanh nghiệp chuyển giao.
- TSCĐ vô hình tự tạo ra từ nội bộ công ty
Nguyên giá tài sản vô hình được xác định bằng tổng các chi phí trực tiếp phát sinh trong quá trình xây dựng hoặc sản xuất thử nghiệm tài sản đó. Lưu ý rằng các chi phí như nghiên cứu, quản lý thương hiệu, quản lý danh sách khách hàng… không đủ điều kiện để ghi nhận là tài sản cố định vô hình mà được tính vào chi phí kinh doanh trong kỳ.
- TSCĐ vô hình là quyền sử dụng đất
Theo quy định tại Thông tư 45/2013/TT-BTC (Điểm đ, Khoản 2, Điều 4), quyền sử dụng đất được xem là tài sản cố định vô hình khi:
- Quyền sử dụng đất được chuyển nhượng hoặc có thu tiền sử dụng đất từ Nhà nước, bao gồm cả quyền sử dụng đất có thời hạn và không thời hạn.
- Quyền sử dụng đất thuê trước ngày Luật Đất đai 2003 có hiệu lực, đã thanh toán toàn bộ hoặc trả trước nhiều năm, và còn ít nhất 5 năm sử dụng được cấp giấy chứng nhận.
Nguyên giá quyền sử dụng đất được xác định bằng tổng chi phí để có được quyền sử dụng đất hợp pháp, bao gồm tiền mua quyền sử dụng đất, chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng, san lấp mặt bằng, lệ phí trước bạ (không bao gồm chi phí xây dựng công trình trên đất).
- TSCĐ vô hình là quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây trồng
Nguyên giá được xác định bằng tổng chi phí thực tế mà doanh nghiệp đã chi ra để có được các quyền này.
- TSCĐ vô hình là chương trình phần mềm
Nguyên giá được xác định bằng toàn bộ các chi phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra để sở hữu phần mềm đó.
c. Đối với tài sản cố định cho thuê tài chính
Nguyên giá tài sản cố định trong hợp đồng thuê tài chính được xác định dựa trên giá trị cao hơn giữa giá trị hợp lý của tài sản thuê hoặc tổng giá trị hiện tại của các khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu. Ngoài ra, còn cộng thêm các chi phí trực tiếp phát sinh liên quan đến việc thuê tài sản.
Công thức tính nguyên giá tài sản cố định cho thuê tài chính:
Nguyên giá TSCĐ = Giá trị hợp lý của tài sản thuê hoặc giá trị hiện tại của các khoản thanh toán thuê tối thiểu + Các chi phí trực tiếp liên quan đến thuê tài sản
Giải đáp một số thắc mắc về nguyên giá tài sản cố định
Dưới đây là một số thắc mắc về nguyên giá tài sản cố định và giải đáp chi tiết:
Giải đáp thắc mắc về nguyên giá tài sản cố định
Khi nào nguyên giá tài sản cố định có thể thay đổi?
Theo quy định tại Điều 9, Thông tư 23/2023/TT-BTC, nguyên giá của tài sản cố định có thể được điều chỉnh trong các trường hợp sau đây:
- Khi tiến hành đánh giá lại giá trị tài sản trong quá trình kiểm kê, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
- Khi tài sản cố định được nâng cấp hoặc mở rộng thông qua dự án được phê duyệt bởi cơ quan hoặc người có thẩm quyền.
- Khi tháo dỡ một phần hoặc toàn bộ tài sản cố định, nếu giá trị của phần tháo dỡ đó đang được ghi nhận chung trong nguyên giá tài sản.
- Khi tiến hành lắp đặt thêm các bộ phận mới cho tài sản cố định.
- Trong trường hợp tài sản cố định bị mất mát hoặc hư hỏng nghiêm trọng do thiên tai, sự cố bất khả kháng hoặc những tác động đột ngột khác (trừ khi tài sản đó đã được khôi phục qua bảo hiểm tài sản công).
- Khi điều chỉnh giá trị quyền sử dụng đất theo các quy định pháp luật liên quan, bao gồm các trường hợp nêu tại khoản 1, Điều 7 Thông tư và khoản 1, Điều 103 Nghị định 151/2017/NĐ-CP.
Nguyên giá tài sản cố định có bao gồm thuế GTGT không?
Thông thường, nếu thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào không được khấu trừ, thì số tiền thuế này sẽ được tính vào nguyên giá của tài sản cố định. Ngược lại, nếu thuế GTGT đầu vào được phép khấu trừ, thì nguyên giá tài sản sẽ không bao gồm khoản thuế này.
Xem thêm: Hao mòn TSCD là gì? Cách hạch toán hao mòn TSCD
Quy định về thời gian lưu trữ chứng từ kế toán mới nhất
=> Xác định đúng nguyên giá TSCĐ không chỉ đảm bảo tuân thủ quy định kế toán hiện hành mà còn góp phần phản ánh trung thực giá trị tài sản trong doanh nghiệp. Việc nắm vững cách tính nguyên giá tài sản cố định sẽ giúp bộ phận kế toán quản lý hiệu quả tài sản, phân bổ chi phí hợp lý và hạn chế rủi ro trong các kỳ kiểm toán. Nếu bạn đang tìm kiếm một hướng dẫn dễ hiểu và chính xác, hãy lưu lại công thức và các lưu ý trong bài viết để áp dụng ngay khi cần.
