Trong hoạt động kế toán doanh nghiệp, việc xác định đúng thời điểm ghi nhận doanh thu đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh trung thực, hợp lý tình hình tài chính và kết quả kinh doanh. Mỗi loại hình giao dịch – từ bán hàng, cung cấp dịch vụ đến xuất khẩu hay bất động sản – đều có quy định riêng về thời điểm ghi nhận doanh thu, nhằm đảm bảo tuân thủ chuẩn mực kế toán và quy định pháp luật hiện hành. Cùng kế toán Thái Phong tìm hiểu về thời điểm này trong nội dung sau.
Thời điểm ghi nhận doanh thu là gì?
Theo quy định tại khoản 1 Điều 78 Thông tư 200/2014/TT-BTC, nguyên tắc kế toán doanh thu được xác định như sau: Doanh thu là các lợi ích kinh tế mà doanh nghiệp thu được, làm gia tăng vốn chủ sở hữu, ngoại trừ các khoản góp vốn bổ sung từ cổ đông. Doanh thu được ghi nhận tại thời điểm phát sinh giao dịch, khi doanh nghiệp có đủ cơ sở chắc chắn thu được lợi ích kinh tế. Giá trị doanh thu được xác định theo giá trị hợp lý của các khoản doanh nghiệp có quyền nhận, không phân biệt đã thu tiền hay sẽ thu tiền trong tương lai.
Thời điểm ghi nhận doanh thu theo TT 200/2014/TT-BTC
Từ đó có thể hiểu, thời điểm ghi nhận doanh thu theo Thông tư 200 là thời điểm giao dịch phát sinh và đảm bảo chắc chắn thu được lợi ích kinh tế. Việc ghi nhận này không phụ thuộc vào việc đã thu hay chưa thu tiền, miễn là quyền thu đã phát sinh và được xác định theo giá trị hợp lý.
Nguyên tắc này được áp dụng chung cho công tác kế toán tại các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi loại hình kinh tế. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoàn toàn có thể vận dụng linh hoạt quy định tại Thông tư 200/2014/TT-BTC, để thực hiện công tác kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh và yêu cầu quản lý riêng của mình.
Điều kiện ghi nhận doanh thu
Doanh thu được ghi nhận khi đồng thời đáp ứng các điều kiện cơ bản sau:
- Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích liên quan đến quyền sở hữu hàng hóa cho người mua.
- Doanh nghiệp không còn nắm quyền quản lý hàng hóa như một chủ sở hữu hoặc kiểm soát hàng hóa đó.
- Doanh thu có thể được xác định một cách tương đối chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã thu được hoặc có đủ căn cứ chắc chắn sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng.
- Các chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng có thể được xác định một cách đáng tin cậy.
Điều kiện đối với các hoạt động khác nhau
Doanh thu từ bán hàng
Điều kiện ghi nhận doanh thu bán hàng gồm:
- Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm, hàng hóa cho người mua.
- Doanh nghiệp không còn giữ quyền quản lý hàng hóa như chủ sở hữu, cũng như không còn quyền kiểm soát đối với hàng hóa đó.
- Doanh thu được xác định một cách tương đối chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng.
- Các chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng có thể xác định được.
Thời điểm ghi nhận doanh thu: là thời điểm phát sinh giao dịch và khi có đủ căn cứ chắc chắn về việc thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch đó.
Doanh thu từ dịch vụ
Doanh thu từ hoạt động cung cấp dịch vụ được ghi nhận khi đồng thời đáp ứng các điều kiện sau:
- Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch cung cấp dịch vụ.
- Xác định được phần công việc đã hoàn thành tại thời điểm lập báo cáo.
- Các chi phí phát sinh cho giao dịch và chi phí để hoàn thành dịch vụ có thể được xác định một cách đáng tin cậy.
Doanh thu từ hợp đồng kinh tế
Hợp đồng kinh tế thường bao gồm nhiều nội dung và giao dịch khác nhau, do đó việc ghi nhận doanh thu trong trường hợp này cần thực hiện một cách cụ thể, phù hợp với từng tình huống phát sinh:
- Nếu hợp đồng bao gồm cả nội dung bán hàng và cung cấp dịch vụ sau bán (ngoài bảo hành thông thường), doanh nghiệp phải tách riêng doanh thu bán hàng và doanh thu cung cấp dịch vụ.
- Nếu bên bán có nghĩa vụ lắp đặt hàng hóa cho người mua, doanh thu chỉ được ghi nhận sau khi hoàn tất việc lắp đặt.
- Trong trường hợp doanh nghiệp có nghĩa vụ cung cấp hàng hóa/dịch vụ miễn phí, hoặc áp dụng chiết khấu, giảm giá, doanh thu chỉ được ghi nhận khi nghĩa vụ đó đã được thực hiện đầy đủ.
Thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng xuất khẩu
Doanh thu từ hoạt động bán hàng xuất khẩu được ghi nhận tại thời điểm người bán đã chuyển giao toàn bộ rủi ro và trách nhiệm liên quan đến hàng hóa cho người mua. Thời điểm này được xác định dựa trên điều kiện cơ sở giao hàng (Incoterms) đã được thỏa thuận trong hợp đồng thương mại quốc tế. Mỗi điều kiện giao hàng (như FOB, CIF, DDP,…) sẽ quy định cụ thể thời điểm chuyển giao rủi ro, từ đó làm căn cứ ghi nhận doanh thu phù hợp.
Thời điểm hàng hoá xuất khẩu
Thời điểm ghi nhận doanh thu dịch vụ
Doanh thu từ hoạt động cung cấp dịch vụ được ghi nhận tại thời điểm hoàn thành việc cung ứng dịch vụ hoặc thời điểm lập hóa đơn dịch vụ, tùy theo thời điểm nào đến trước. Tuy nhiên, trường hợp ngoại lệ áp dụng đối với dịch vụ vận tải hàng không, thời điểm ghi nhận doanh thu không phụ thuộc vào thời điểm lập hóa đơn, mà phải tuân theo quy định riêng của ngành.
Thời điểm doanh thu dịch vụ
Xem thêm: Điều kiện ghi nhận doanh thu và các lưu ý liên quan
Công việc của kế toán bán hàng là gì? Tổng hợp các thông tin liên quan
Kế toán Thái Phong thấy rằng việc ghi nhận doanh thu đúng thời điểm không chỉ là yêu cầu về mặt kế toán mà còn là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả và tuân thủ quy định pháp luật. Do đó, bộ phận kế toán cần thường xuyên cập nhật, nắm bắt rõ các quy định liên quan để đảm bảo việc ghi nhận doanh thu được thực hiện đúng đắn, nhất quán và phù hợp với chuẩn mực kế toán Việt Nam.
